Kontynuując wyjaśnianie pojęć, z którymi spotykamy się przy zawieraniu ubezpieczeń przedstawię jeszcze kilka problemów, może mniej ważnych ale warto o nich wiedzieć. Bo mają jednak wpływ - czasem pośredni - na zawierane ubezpieczenia i pozwalają lepiej dopasować ubezpieczenie do realnych zagrożeń i potrzeb klienta.
Zawsze ważna suma ubezpieczenia
Po zawarciu ubezpieczenia, gdy powstanie i zostanie zlikwidowana przez zakład ubezpieczeń szkoda należy sprawdzić - upewnić się - czy w ubezpieczeniu nie występuje tzw. konsumpcja sumy ubezpieczenia, czyli zmniejszenie jej wartości. Bo w zależności od uregulowań zawartych w OWU, pierwotna suma ubezpieczenia zostanie zredukowana o kwotę wypłaconego ubezpieczonemu świadczenia. W związku z tym ubezpieczone mienie jest dalej ubezpieczone, ale na mniejszą kwotę, o wypłaconą wartość ubezpieczenia. Na przykład wskutek pożaru domu wypłacono odszkodowanie w wysokości 150 000 złotych. Dom był ubezpieczony na 500 000 złotych i obowiązuje konsumpcja sumy ubezpieczenia. Dalej - po szkodzie - dom jest ubezpieczony, ale tylko na 350 000 złotych. W takiej sytuacji należy dom doubezpieczyć do wysokości realnej wartości domu. Każdy agent Alwisa dokona tego przy pomocy stosownego aneksu. Mamy wiele ubezpieczeń bez konsumpcji sumy ubezpieczenia oraz możliwość wyboru ubezpieczenia z konsumpcją SU lub bez niej.
Należna składka za ubezpieczenie
Przy wyborze ubezpieczenia w wielu przypadkach decydującym elementem jest wysokość należnej składki ubezpieczeniowej. Tu przypomnę, że składka ubezpieczeniowa to określona kwota pieniędzy, jaką klient płaci ubezpieczycielowi w zamian za udzieloną ochronę ubezpieczeniową. Na wysokość składki ma wpływ wiele czynników, między innymi: rodzaj ubezpieczenia, wysokość sumy ubezpieczenia, czas trwania ochrony ubezpieczeniowej, ocena ryzyka, zastosowane klauzule rozszerzające lub zawężające zakres ochrony oraz tzw. bonus/malus. W ubezpieczeniach życiowych to głównie: wiek osoby ubezpieczonej, stan zdrowia - potwierdzany ankietą zdrowotną lub badaniami - okres ubezpieczenia, czasami stan cywilny i wykonywany zawód.
W niektórych ubezpieczeniach - głównie komunikacyjnych - występuje instytucja (odpłatna lub w ramach ubezpieczenia) ochrony zniżek. Oznacza to, że ubezpieczenie gwarantuje zachowanie zniżek za bezszkodową jazdę lub kontynuację ubezpieczenia majątkowego. Polega to na tym, że po pierwszej szkodzie - może być, że w przypadku wszystkich szkód - przy kontynuacji ubezpieczenia nie są one prane pod uwagę i ubezpieczający nadal zachowuje zniżki w dotychczasowej wysokości. Ma to szczególne znaczenie np. jeśli kierowca w ubezpieczeniu auto casco (AC), gdzie z zasady są wysokie składki, posiada maksymalne zniżki. Trzeba pamiętać, że ochrona zniżek dotyczy zawsze konkretnej polisy i przysługuje tylko w tym ZU, w którym została wykupiona. Oznacza to, że np. przy ubezpieczeniu samochodu w innym ZU, zaistniałe wcześniej szkody będą brane pod uwagę przy wyliczaniu składki.
Na wysokość składki należnej - tej ostatecznie wyliczonej za ubezpieczenie - mają także wpływ stosowane zniżki i zwyżki ubezpieczyciela tzw. bonus/malus. Bonus, to ulga w taryfie składek przyznawana każdemu z tytułu posiadania przez ubezpieczającego cech pożądanych przez danego ubezpieczyciela. Bonus może zostać przyznany np. z tytułu bezszkodowego przebiegu ubezpieczenia (najczęściej), posiadanego zawodu (nauczyciele, urzędnicy), płci (zniżki dla kobiet), koloru samochodu, czy garażowania samochodu. Odwrotnością jest natomiast "malus", czyli zwyżka w taryfie, przyznawana z tytułu posiadania przez ubezpieczającego cech niepożądanych. Często służy to zahamowaniu przyjmowaniu do ubezpieczenia przez ubezpieczyciela nie pożądanych ryzyk, zagrożonych wysoką szkodliwością, lub dla których nie posiada reasekuracji. Na przykład ubezpieczenie: pojazdów specjalnych, do jazd próbnych, nauk jazdy, samochodów z wypożyczalni "rent car" i wielu innych.
W ubezpieczeniach życiowych możemy mieć do czynienia z tzw. indeksacją składki, czyli podwyższeniem składki należnej o wskaźnik inflacji. Instytucja ta jest opisana w ogólnych warunkach ubezpieczenia i w zasadzie odbywa się w rocznicę polisy, czyli po każdym roku trwania ubezpieczenia. Ubezpieczony, dzięki tej indeksacji może zachować realną wartość świadczeń w razie zdarzenia objętego zakresem ochrony. Indeksacja taka odbywa się automatycznie, o czym ubezpieczającego/ubezpieczonego powiadamia ubezpieczyciel. Z indeksacji można zrezygnować, składając ubezpieczycielowi stosowne oświadczenie, licząc się ze zmniejszeniem także przyszłych świadczeń.
Zgłaszanie i likwidacja szkód
Zawieramy ubezpieczenia, aby w przypadku powstania szkody - zdarzenia ubezpieczeniowego - ubezpieczyciel pokrył nam koszty, poniesione straty w mieniu i na osobie w przypadku zaistnienia okoliczności rodzących takie zobowiązanie po stronie ubezpieczyciela. Po zgłoszeniu takiej okoliczności, zdarzenia, zakład ubezpieczeń przeprowadza likwidację szkody, czyli postępowanie polegające na ustaleniu przyczyn oraz odpowiedzialności za powstałe szkody. Celem jest także ustalenie wysokości odszkodowania. Proces likwidacji szkody obejmuje wszystkie czynności od zgłoszenia szkody ubezpieczycielowi aż do wypłaty lub odmowy odszkodowania. Postępowanie likwidacyjne - czasem bardzo skomplikowane i prowadzone przy użyciu nowoczesnych technik oraz zaangażowaniu ekspertów - ma na celu ustalenie: przyczyn i skutków wypadku, ustalenia odpowiedzialności ZU, określenie rozmiaru szkody oraz wysokości odszkodowania oraz ewentualne ustalenia odpowiedzialności za szkodę osób trzecich. Sporządzona przez rzeczoznawców dokumentacja szkodowa jest zawsze, w całości dostępna dla ubezpieczonego/poszkodowanego.
Ważne aby szkodę zgłosić w terminie określonym w OWU. Terminy niektóre są zawite, czyli ich niedotrzymanie powoduje brak odpowiedzialności ubezpieczyciela. Zgłoszenie szkody jest proste. Można to zrobić za pośrednictwem Internetu (www danego ZU), pisemnie lub nawet telefonicznie. Szerzej - o tych wcale nie prostych - problemach napisze w kolejnych materiałach.
Wspomniałem już, że ważnym elementem procesu likwidacji szkody jest ustalenie odpowiedzialności za szkodę osób trzecich, czyli tzw. ustalenie regresu. Regres ubezpieczeniowy, to roszczenie zwrotne ubezpieczyciela, do żądania od sprawcy szkody, zwrotu całości lub części kosztów wypłaconego odszkodowania. Regres może być od sprawcy szkody, osoby trzeciej, tzw. regres właściwy; ale także jeśli sprawcą szkody jest sam ubezpieczający lub ubezpieczony, czyli regres nietypowy. Obecnie coraz częściej stosowany jest regres nietypowy jeśli sprawcą szkody jest sam ubezpieczający. Jest to często niezrozumiałe dla samego ubezpieczającego, który uważa, że jak ma ubezpieczenie to sam nie ponosi szkody w żadnej formie. A zgodnie z prawem ponosi, jeśli sam spowodował szkodę lub przyczynił się do jej powstania lub powiększenia jej wielkości (np. prowadzenie samochodu pod wpływem alkoholu lub innych środków odurzających).
Szczególną formą likwidacji szkód w ubezpieczeniach komunikacyjnych - mocno ostatnio nagłośnioną - jest tzw. Bezpośrednia Likwidacja Szkód (BLS). To sposób likwidacji szkody komunikacyjnej polegający na powierzeniu likwidacji powstałej szkody ubezpieczycielowi, w którym posiada ubezpieczenia swojego pojazdu, bez względu na to kto spowodował szkodę. Ubezpieczony/poszkodowany kontaktuje się ze swoim, znanym mu ubezpieczycielem, a nie firmą ubezpieczeniową sprawcy wypadku. To ważne jeśli sprawca nie posiada ubezpieczenia, lub jest obcokrajowcem. Jest to dobra, wygodna forma dla fachowej likwidacji szkody.
Cesje z umowy ubezpieczenia
Cesja ubezpieczeniowa, to zawsze pisemna, cesja praw z zawartej umowy ubezpieczenia na rzecz innego podmiotu. Jest to prawne zastrzeżenie zobowiązujące ubezpieczyciela do wypłaty odszkodowania - lub jego części - na rzecz określonej osoby lub podmiotu, najczęściej banku lub leasingodawcy. To częste zjawisko zabezpieczające zaciągnięte kredyty np. hipoteczne, ale nie tylko, oraz rzeczy wzięte w leasing np. samochody.
Aby ustanowić cesję praw z umowy ubezpieczenia, należy powiadomić o tym ubezpieczyciela w chwili zawierania umowy ubezpieczenia lub złożyć odpowiedni wniosek, w trakcie jej trwania. Agent/OFWCA obsługujący ubezpieczenie wykona wszystkie czynności zgodnie z obowiązującymi procedurami. Często bank lub leasingodawca zawiera oddzielną umowę cesji praw z polisy, którą akceptuje, potwierdza ubezpieczyciel. Wtedy kopia tej umowy zawsze jest przekazywana do ubezpieczyciela, który staje się jakby trzecią stroną umowy. Czasami może to być z założenia umowa trójstronna. Jeśli agent posiada upoważnienie to może potwierdzać w imieniu ubezpieczyciela cesję oraz umowy cesji. Na polisie zawsze zaznacza się zawarcie takiej cesji. W przypadku szkody, np. kradzieży samochodu, ubezpieczyciel na podstawie ustanowionej cesji zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania na rzecz banku (leasingodawcy) czyli cesjonariusza. Za jego zgodą, np. przy uszkodzeniu domu przez powódź, huragan odszkodowanie może być wypłacone poszkodowanemu na odbudowę czy remont.
Trzeba zawsze pamiętać, że o odnowieniu polisy na kolejny rok oraz o opłaceniu składki lub rat składki aby polisa była ważna. Cesjonariusz (bank, leasingodawca) może proponować zawarcie ubezpieczenia u siebie. Ale nie może to być obowiązkowe, gdyż klient ma zawsze prawo wyboru ubezpieczyciela, np. poprzez własnego agenta. Zawsze sprawdzić należy wszystkie warunki ubezpieczenia, w tym jego cenę. Zdarza się, że cesjonariusz - korzystając z uprzywilejowanej pozycji - oferuje zawężone do minimum zakresy ochrony lub znacznie wyższą cenę. Często powodem zawarcia ubezpieczenia np. domu jest konieczność jego ubezpieczenia i cesji. Klienci wybierają wtedy najwęższy zakres ubezpieczenia, tylko aby spełnić obowiązek cesjonariusza. To jest błąd. Bo za nie wiele większą składkę mogą mieć rzeczywiste, stosowne do zagrożeń, pełne ubezpieczenie nieruchomości, mienia ruchomego odpowiedzialności cywilnej itd. Obowiązkiem pośrednika - w ramach rozpoznania potrzeb - jest uświadomienie tego ubezpieczającemu i posiadanie na to u siebie dowodu. agenci Alwisa, zawsze to wykonują, zyskując często zadowolenie klientów nie znających się na tych problemach.
Jeszcze o klauzuli ubezpieczeniowej
Ubezpieczając spotkamy się z pojęciem klauzuli ubezpieczeniowej. Klauzula to zapis w polisie ubezpieczeniowej zastrzegający możliwość ograniczenia lub zmiany zakresu ochrony. Klauzula może także nakazywać lub zakazywać pewnych działań, może nakładać dodatkowe obowiązki. Te nakazy, zakazy i obowiązki mogą być określone w samych OWU np. wyłączenia odpowiedzialności lub wymogi zabezpieczenia mienia, lub być wprowadzane odrębnymi zapisami w umowie ubezpieczenia, właśnie klauzulami. To bardzo ważne, bo w przypadku nie zastosowania się do tych nakazów, zakazów i obowiązków ubezpieczyciel może odmówić lub zmniejszyć wysokość odszkodowania lub rozwiązać wcześniej umowę ubezpieczenia, jeśli np. ryzyko niewspółmiernie wzrośnie.
Dokumentacja fotograficzna
Ważnym elementem - nie zawsze wymaganym przez ubezpieczyciela - jest posiadanie dokumentacji fotograficznej ubezpieczanego mienia, zabezpieczeń itd. Wymogi dokumentacji fotograficznej są zawsze określone w procedurach zawarcia ubezpieczenia np.: pojazdu przy ubezpieczeniu auto casco (AC), mienia przy przekroczeniu określonej wartości sumy ubezpieczenia (np. domu ponad 2 miliony złotych), pewnego rodzaju mienia (domków letniskowych) lub zaawansowania prac (roboty budowlano montażowe). Ale zawsze warto posiadać wykonane na własne potrzeby zdjęcia ubezpieczonego domu (sposób wykończenia, wyposażenie, urządzenia). Jest to szczególnie przydatne podczas szkody i znacznie ułatwia wycenę i określenie wielkości szkody. Sam pamiętam jak z jednego domu skradziono biżuterię i urządzenia RTV. Zdjęcia prywatne sprzętu w mieszkaniu i pierścionka na palcu małżonki poszkodowanego znacznie ułatwiły szybkie zlikwidowanie tej szkody. Tym bardziej, że dzisiaj wykonanie zdjęć nie wymaga posiadania specjalnego sprzętu. Każdy prawie posiada aparat telefoniczny z funkcją wykonywania zdjęć. Naprawdę warto zrobić.
dr Stanisław Kuta
Doradca Zarządu
Alwis&Serwis
