Nasza OFWCA z Oddziału rzeszowskiego zwróciła się z prośbą o pomoc dla jej klientki, która pisze:
Otrzymałam ofertę ubezpieczenia urzędnika, jednak nie spełnia ona wymogów na moim stanowisku. Zajmuje się wystawianiem faktur z tytułu sprzedaży nieruchomości, proszę o udzielenie informacji, czy oferowane ubezpieczenie obejmuje takie błędy jak niewystawienie faktury w terminie? Wiąże się to często z zapłatą wysokich odsetek.
Wiem też, że klientka naszego współpracownika jest Referentem ds. obrotu nieruchomościami w Wydziale Architektury, Geodezji i Rozwoju Miasta.
Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie, ponieważ klientka nie podaje jaką otrzymała ofertę ubezpieczenia: odpowiedzialności cywilnej urzędnika, odpowiedzialności majątkowej czy jeszcze inną. Dlatego odpowiedź będzie ogólna, wyjaśniająca zasady ubezpieczenia urzędnika państwowego lub samorządowego.
Na pewno nie będzie to ubezpieczenie odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa zgodnie z ustawą z dnia 20 stycznia 2011 roku. To ubezpieczenie dotyczy tylko funkcjonariuszy publicznych. A - zgodnie z tą ustawą - "Funkcjonariusz publiczny to osoba działająca w charakterze organu administracji publicznej lub z jego upoważnienia albo członek kolegialnego organu administracji publicznej lub osoba wykonująca w urzędzie organu administracji publicznej pracę w ramach stosunku pracy, stosunku służbowego lub umowy cywilnoprawnej biorąca udział w prowadzeniu sprawy rozstrzyganej w drodze decyzji lub postanowienia przez taki organ". Pytająca klientka nie podpada pod zakres tej definicji.
Dlatego właściwym ubezpieczeniem będzie ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej z tytułu wykonywania zawodu. W tym przypadku, zawodu urzędnika samorządowego. Ubezpieczenie dobrowolne, w oparciu o ogólne warunki ubezpieczenia OC zawodowej wybranego zakładu ubezpieczeniowego. A ubezpieczenia takie prowadzą prawie wszystkie ZU. Ale zawsze należy zwrócić uwagę czy ubezpieczenie obejmuje wszystkie ryzyka jakie są związane z danym stanowiskiem urzędniczym. Bo zakresy ubezpieczenia i związana z tym odpowiedzialność Ubezpieczyciela są różne i często trzeba ten zakres rozszerzać poprzez wprowadzenie dodatkowych klauzul lub zapisów uszczegóławiających. Poniżej przedstawiam takie jakby "klasyczne" ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej urzędnika. Może ono stanowić taki wzór dla porównania oferty lub jej przygotowania.
Przedmiotem takiego ubezpieczenia jest odpowiedzialność cywilna deliktowa i kontraktowa za szkody w mieniu, na osobie oraz czyste straty finansowe wyrządzone przez ubezpieczonego osobom trzecim a za taką przyjmuje się pracodawcę oraz innych pracowników w związku z wykonywaniem czynności służbowych. Niektórzy ubezpieczyciele obejmują także ubezpieczeniem zleceniodawcę przy umowie cywilno-prawnej. Ten zakres odpowiedzialności często obejmuje (ale nie u wszystkich ubezpieczycieli):
- Odpowiedzialność za szkody w mieniu powierzonym ubezpieczonemu przez pracodawcę polegające na jego uszkodzeniu lub zniszczeniu np. szkody w samochodach służbowych, laptopach, telefonach komórkowych i innych podobnych urządzeniach, często drogich i skomplikowanych.
- Koszty odtworzenia dokumentów powierzonych ubezpieczonemu, które zostały przez niego uszkodzone lub utracone (np. mapy, tłumaczenia itd.). To także koszty odtworzenia danych w systemach elektronicznych.
- Szkody polegające na naruszeniu dóbr osobistych osób trzecich w związku z wykonywaniem czynności służbowych przez ubezpieczonego w tym także zadośćuczynień.
- Kary za naruszenie dyscypliny finansów publicznych nałożone na ubezpieczonego zgodnie z obowiązującym prawem.
- Szkody z zakresu ochrony danych osobowych (RODO) przy wykonywaniu czynności służbowych przez ubezpieczonego, z wyłączeniem nałożonych kar (chociaż nie zawsze).
- Ochronę prawną, czyli koszty ochrony prawnej, poniesione przez ubezpieczonego wskutek konieczności pokrycia takich kosztów w celu obrony swoich praw, w zakresie przewidzianym w obowiązujących przepisach, w postępowaniach przed sądami polskimi, prowadzonych z jego udziałem w charakterze pozwanego, podejrzanego, oskarżonego oraz w wewnętrznym postępowaniu dyscyplinarnym. Obejmują to także często koszty powołanych rzeczoznawców.
- Odpowiedzialność cywilną za szkody powstałe poza terytorium RP.
Zawsze należy sprawdzać wyłączenia, czyli sytuacje w jakich ubezpieczyciel nie odpowiada za powstałe szkody. Najczęściej wyłączone są szkody:
- Wyrządzone umyślnie przez ubezpieczonego lub osoby, za które ponosi odpowiedzialność.
- Podlegające obowiązkowemu ubezpieczeniu OC, jeśli przepisy prawa taki obowiązek przewidują. Wtedy należy dobrowolne ubezpieczenie OC traktować jako dodatkowe, nadwyżkowe, zwłaszcza jeśli wprowadza się dodatkowe klauzule rozszerzające odpowiedzialność ponad zakres ubezpieczenia obowiązkowego.
- Wynikające z użytkowania urządzeń pływających i latających, często także innych urządzeń.
- Wyrządzone osobom bliskim, zgodnie z przepisami ogólnymi prawa cywilnego.
- Polegające na utracie mienia innego niż dokumenty powierzone w związku z wykonywaniem czynności służbowych.
- Szkody w wartościach pieniężnych, planach, zbiorach archiwalnych, filatelistycznych, numizmatycznych lub dziełach sztuki itp.
- Szkody wynikające z ustawy z dnia 20.01.2011 o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa.
Są to tylko przykładowe wyłączenia wybrane spośród OWU kilku ubezpieczycieli. Zawsze należy to sprawdzać w konkretnych warunkach umowy ubezpieczenia.
Bardzo ważny jest także tzw. "triger odpowiedzialności”, czyli określenie co uznaje się za wypadek ubezpieczeniowy. Najczęściej takie ubezpieczenie obejmuje szkody będące następstwem wypadku, który miał miejsce po dacie początkowej (dacie pierwszego zawarcia tego ubezpieczenia), o ile roszczenie z tego tytułu zostało zgłoszone w okresie ubezpieczenia. Za wypadekuważa się np. utratę dokumentów, uszkodzenie, zniszczenie mienia, powstanie czystej straty finansowej, nałożenie kary za naruszenie dyscypliny finansów publicznych itd. Są jeszcze inne rodzaje trigerów, np. odpowiedzialność liczy się jeśli szkoda została zgłoszona w okresie ubezpieczenia bez względu na czas jej powstania i ubezpieczenie. Szeroko o tym pisałem w materiałach o zawodowej odpowiedzialności cywilnej, także w serwisie informacyjnym "Na gorąco" i blogu Alwisa.
Ważne, aby ustalić także odpowiednią sumę gwarancyjną takiego ubezpieczenia, uważam, że nie mniejszą niż 100 000 złotych oraz zwrócić uwagę aby w ubezpieczeniu nie było żadnych franszyz (integralnej lub redukcyjnej). Często w ubezpieczeniu są ustalane oddzielne sublimity sumy gwarancyjnej na poszczególne ryzyka. Np. ogólna suma gwarancyjna wynosi 100 000 złotych, a w tym: 10 000 na ochronę prawną, 20 000 na odtworzenie dokumentów, 10 000 na szkody z RODO. I są to górne granice odpowiedzialności ubezpieczyciela. W ubezpieczeniu nie powinno być też prawa do regresu do pracownika, w tym do regresu z obowiązkowego ubezpieczenia pracownika, jeśli takie jest przepisami prawa wymagane.
W zasadzie do ubezpieczenia OC zawodowej może przystąpić każdy urzędnik bez względu na podstawę zatrudnienia, ale i to należy sprawdzić. Ubezpieczonym w ubezpieczeniu OC - każdego zawodu - jest
osoba wykonująca zawód, czynności zawodowe lub posiadająca uprawnienia zawodowe, której odpowiedzialności cywilnej dotyczy zawarta umowa ubezpieczenia i jest ona wymieniona w tej umowie.
Należy także pamiętać że zawarcie umowy ubezpieczenia dobrowolnego OC, danego zawodu przez osoby podlegające określonemu w odrębnych przepisach obowiązkowi ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za szkody związane z wykonywaniem zawodu, czynności zawodowych lub posiadanych uprawnień nie stanowi spełnienia tego obowiązku.
Niektóre ZU przygotowują rozszerzone pakiety ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej obejmujących np. ubezpieczenie OC zawodowe oraz OC w życiu prywatnym (np. ERGO Hestia).
Odpowiadając na pytanie zawarte na wstępie trzeba stwierdzić, że: klientka powinna zawrzeć ubezpieczenie OC zawodu urzędnika w jednym z ZU, w którym objęta jest odpowiedzialnością czysta strata finansowa. Odsetki to czysta strata finansowa dla pracodawcy i powinny być objęte tym ubezpieczeniem.
Reasumując: Dobrowolne ubezpieczenie OC zawodowej (danego zawodu) obejmuje wszystkie rodzaje szkód wraz ze stratami poniesionymi przez kogokolwiek w następstwie wykonywania czynności zawodowych, określonych w umowie ubezpieczenia: szkody rzeczowe, szkody na osobie, czyste straty finansowe (rykoszetowe, następcze). A więc obejmuje odpowiedzialność deliktową, kontraktową oraz zbieg tych odpowiedzialności. Ubezpieczenie to powinno obejmować wszelkiego rodzaju uchybienia w wykonywaniu czynności zawodowych, rażące niedbalstwo oraz odpowiedzialność solidarną. Odmienne ryzyka, rozszerzenia zakresu odpowiedzialności wynikające z charakteru wykonywanego zawodu należy zawsze negocjować (uzgadniać) i zamieszczać w dokumentach ubezpieczenia (wniosek, polisa).
