Obok agenta ubezpieczeniowego oraz zakładu ubezpieczeń, kolejnym ważnym dystrybutorem ubezpieczeń jest broker ubezpieczeniowy. Obowiązująca ustawa o dystrybucji ubezpieczeń szczegółowo określa zasady działania brokera, sposoby jego funkcjonowania oraz dystrybuowania ubezpieczeń.
Broker ubezpieczeniowy
Działalność brokerska jako jedna z form dystrybucji ubezpieczeń (wcześniej pośrednictwa ubezpieczeniowego) ma w Polsce już dość długą tradycję. Pierwsza regulacją prawną zawodu brokera było rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 24 października 1934 roku. W przeszłości różny był zakres ich działalności, od ścisłej reglamentacji prawnej i ograniczenia do reasekuracji oraz ubezpieczeń lotniczych, morskich i zagranicznych aż po pełną swobodę określoną prawem, obecnie ustawą o dystrybucji ubezpieczeń (Dz. U. z 2019 r. poz. 1881).
Zawód brokera ubezpieczeniowego wiąże się głównie z reprezentowaniem interesów klientów w kontaktach z towarzystwami ubezpieczeniowymi. Jego zadaniem jest pośredniczenie przy zawieraniu umów ubezpieczenia, ale broker działa na zlecenie właśnie tego klienta, który ma być ubezpieczony, a nie na zlecenie towarzystwa ubezpieczeniowego. Nie jest więc przedstawicielem żadnego ubezpieczyciela. Pośrednicząc w kontakcie ubezpieczyciela i klienta ma za zadanie znaleźć takie ubezpieczenie, które będzie najbardziej optymalne, korzystne i najbardziej opłacalne dla osoby ubezpieczonej - klienta brokera. Jednocześnie broker posiada uprawnienia do wykonywania czynności prawnych lub faktycznych związanych z zawarciem umowy ubezpieczenia i jej wykonywaniem.
Czym różni się broker od agenta ubezpieczeniowego, bo nie wszyscy dobrze te różnice pojmują. Agent zawsze działa na rzecz towarzystwa lub kilku towarzystw ubezpieczeniowych. Może to być agent świadczący usługi dla jednego zakładu ubezpieczeń -na wyłączność, lub dla kilku ZU jako multiagent. Agent zawsze jest przedstawicielem zakładu ubezpieczeń, działa na podstawie jego pełnomocnictwa i jego działania mają przynieść korzyści (ubezpieczenia) towarzystwom ubezpieczeniowym, z którymi współpracuje na podstawie umowy agencyjnej. Otrzymuje za to wynagrodzenie w formie prowizji ubezpieczeniowej.
Broker ubezpieczeniowy nie reprezentuje towarzystwa. On reprezentuje wyłącznie swojego klienta, przez którego został zatrudniony na podstawie pełnomocnictwa i to dla niego ma wybrać najlepszą ofertę ubezpieczenia. Za swoją pracę otrzymuje wynagrodzenie tzw. kurtaż - ale od zakładu ubezpieczeniowego a nie od klienta. Na wielu rynkach UE dominującą formą są wynagrodzenia finansowane bezpośrednio przez klienta. Broker może wybierać, dobierać ubezpieczenia, w różnych towarzystwach i musi przygotować kompleksową ofertę, taką która daje jego klientowi najwięcej korzyści. Brokerzy zajmują się głównie ubezpieczeniami wielkich podmiotów gospodarczych, skomplikowanymi ubezpieczeniami technicznymi, często przygotowując dla swoich klientów indywidualne rozwiązania, a nawet ubezpieczenia.
Kim jest broker ubezpieczeniowy
Tak więc broker ubezpieczeniowy to bardzo specyficzna profesja na rynku ubezpieczeń. Wykonując swój zawód broker ubezpieczeniowy odpowiedzialny jest zarówno przed swoimi klientami, jak i firmą ubezpieczeniową, którą w pewnym sensie "reprezentuje" wybierając i oferując jej produkty. Odpowiada on za rzetelną, obiektywną i profesjonalną prezentację oferowanych produktów ubezpieczeniowych, choć rola brokera nie ogranicza się wyłącznie do przedstawienia oferty ubezpieczeniowej. Broker to: doradca, analityk i partner klienta. Musi budzić zaufanie i mieć niezwykle szeroką wiedzę z bardzo wielu dziedzin. Stąd właśnie występuje specjalizacja samych brokerów lub brokerów w ramach firmy brokerskiej.
Współcześnie broker to:
- Doradca klienta, który dzięki swojej specjalistycznej, wszechstronnej wiedzy i doświadczeniu przygotuje najkorzystniejszą ofertę ochrony ubezpieczeniowej.
- Analityk, który dokona kompleksowej analizy i oceny ryzyka związanego z rodzajem prowadzonej działalności i na tej podstawie przygotuje praktyczne rozwiązania zarządzania tymi ryzykami odpowiadające potrzebom klienta i ich dywersyfikacje poprzez ubezpieczenia.
- Partner klienta, który zawsze wspiera klienta w kontaktach z ubezpieczycielami w szczególności w realizacji zawartych ubezpieczeń (szkód, serwisu itd.) stawiając zawsze na pierwszym miejscu interesy klienta.
Tak więc broker musi realizować bardzo zróżnicowane zadania, od analizy zagrożeń i ryzyk, przygotowanie oferty ochrony ubezpieczeniowej po praktyczne serwisowanie ubezpieczenia podczas jego trwania. Dlatego broker musi posiadać odpowiednie przygotowanie do tego zawodu i musi uzyskać specjalne uprawnienia do wykonywania tego zawodu.
Zawód brokera regulowany jest przez przepisy prawne, głównie - wspomnianą powyżej - ustawę o dystrybucji ubezpieczeń. Jej rozdział trzeci (art 27 - 39) jest poświęcony tym zagadnieniom. Przepisy jasno określają, że nazwą „broker" może się posługiwać tylko osoba, która jest uprawniona do wykonywania tego rodzaju działalności i posiada stosowne umocowanie - rejestrację w UKNF. Ustawa przewiduje sankcje karne za stosowanie tej nazwy bez wymaganych uprawnień.
Broker ubezpieczeniowy to osoba fizyczna albo osoba prawna posiadająca wydane przez Urząd Komisji Nadzoru Finansowego (UKNF) zezwolenie na wykonywanie działalności brokerskiej i wpisana do rejestru brokerów prowadzonego przez ten urząd. Broker ubezpieczeniowy i broker reasekuracyjny mogą wykonywać czynności brokerskie w zakresie ubezpieczeń lub w zakresie reasekuracji tylko i wyłącznie przy pomocy osób fizycznych, które spełniają wymogi dla brokera (określone w ustawie art. 34 ust. 4 pkt 1 lit. a-e) oraz są wpisane do rejestru brokerów. Osoby fizyczne wykonujące czynności brokerskie w zakresie ubezpieczeń okazują przy pierwszej czynności dokument upoważnienia do działania w imieniu brokera ubezpieczeniowego, podobnie jak OFWCA u agenta. Brokerem ubezpieczeniowym ani brokerem reasekuracyjnym nie może być przedsiębiorca prawomocnie pozbawiony prawa prowadzenia działalności gospodarczej.
Działalność brokera jest także ustawowo ograniczona. Broker ubezpieczeniowy nie może:
- Wykonywać działalności agencyjnej, czynności agencyjnych lub czynności dystrybucyjnych zakładu ubezpieczeń lub zakładu reasekuracji. Dotyczy to nie tylko samego brokera, ale także najbliższej rodziny. Zakaz ten jest jednak jeszcze często omijany.
- Pozostawać w stałym stosunku umownym z zakładem ubezpieczeń, zakładem reasekuracji lub agentem ubezpieczeniowym.
- Być członkiem organów nadzorczych lub zarządzających zakładu ubezpieczeń, zakładu reasekuracji lub agenta ubezpieczeniowego.
- Posiadać akcji lub udziałów zakładu ubezpieczeń lub zakładu reasekuracji, agenta ubezpieczeniowego, z wyjątkiem akcji dopuszczonych do obrotu na rynku regulowanym.
- Pozostawać w innych relacjach, które mogłyby zagrażać wykonywaniu działalności w zakresie dystrybucji ubezpieczeń z zachowaniem wymogów określonych ustawie. (art. 7 ust. 1).
Przepisy ograniczające stosuje się także do pracowników brokera ubezpieczeniowego zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, niebędących osobami, przy pomocy których broker ubezpieczeniowy wykonuje czynności brokerskie w zakresie ubezpieczeń. Chodzi o zabronienie jakichkolwiek kontaktów (formalnych i nie formalnych) pomiędzy brokerami a zakładami ubezpieczeniowymi lub agentami.
Ze względu na charakter podejmowanych ubezpieczeń, wymagających często wiedzy wysoko specjalistycznej, broker ubezpieczeniowy może zlecać wykonywanie eksperckich czynności, naukowych opracowań, innym podmiotom, z wyłączeniem prawa składania klientom i przyjmowania od nich oświadczeń woli. To jest zarezerwowane wyłącznie dla brokera.
Przed złożeniem oferty i zawarciem ubezpieczenia broker ma liczne obowiązki informacyjne, które musi przekazać klientowi oraz przeprowadzić rzetelne rozpoznanie potrzeb. To zagadnienie ze względu na wielkość podmiotów, złożoność ryzyk i ochrony jest szczególnie ważne i trwa często długo, jest wykonywane przez wiele osób z wykorzystaniem nowoczesnej techniki.
Broker - podobnie jak agent - ma obowiązek zachowania tajemnicy ubezpieczeniowej, także po zakończeniu świadczenia usług brokerskich, przestrzegania przepisów RODO oraz zasad reklamacji.
Jak już wspominałem to klient udziela brokerowi w formie pisemnej, pełnomocnictwa do wykonywania czynności brokerskich w jego imieniu i broker przy pierwszym kontakcie z zakładem ubezpieczeń ma obowiązek to pełnomocnictwo mu przedstawić. Zakres udzielonego pełnomocnictwa (rodzaj ubezpieczanej materii, czas złożenia oferty itd.) obowiązują brokera. Pełnomocnictwo klient ma także prawo cofnąć.
Wykonywanie tak złożonych zadań przez brokera może pociągać za sobą określoną odpowiedzialność w razie powstania szkody związanej z wykonywaniem czynności brokerskich.
Zasady odpowiedzialności brokera ubezpieczeniowego za szkody powstałe w związku z wykonywaniem działalności brokerskiej reguluje przepis art. 28 ustawy o dystrybucji ubezpieczeń z dnia 15 grudnia 2017 roku (Dz. U. z 2019 r. poz. 1881), a szczegółowy zakres obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej określa rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 18 maja 2018 roku w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej z tytułu wykonywania działalności brokerskiej (Dz. U. z 2018 r. poz. 1085).
Z godnie z ust. 1 art. 28 ustawy o pośrednictwie ubezpieczeniowym broker ubezpieczeniowy z tytułu wykonywania działalności brokerskiej podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej obejmującemu szkody wyrządzone klientowi, osobie uprawnionej z umowy ubezpieczenia lub umowy gwarancji ubezpieczeniowej, zakładowi ubezpieczeń lub zakładowi reasekuracji, w tym także szkody wyrządzone przez osoby fizyczne, przy pomocy których broker wykonuje czynności brokerskie w zakresie ubezpieczeń lub w zakresie reasekuracji, oraz przez podmioty zewnętrzne świadczące usługi specjalistyczne, przygotowujące ekspertyzy, opracowania itd. (o których jest mowa w art. 31 ustawy).
Ubezpieczeniem OC jest objęta odpowiedzialność cywilna brokera ubezpieczeniowego lub brokera reasekuracyjnego za szkody wyrządzone w następstwie działania lub zaniechania ubezpieczonego, w okresie ubezpieczenia, w związku z wykonywaniem działalności brokerskiej, o której mowa w ustawie o dystrybucji ubezpieczeń. Ubezpieczeniem tym są objęte również szkody wyrządzone przez osoby fizyczne, przy pomocy których ubezpieczony wykonuje czynności brokerskie w zakresie ubezpieczeń lub w zakresie reasekuracji zwane ogólnie „czynnościami brokerskimi”.
Ubezpieczenie OC nie obejmuje szkód takich samych jak w innych obowiązkowych ubezpieczeniach (rodzina i najbliżsi, kary umowne, działania wojenne itd.). W ubezpieczeniu nie ma możliwości umownego ograniczenia przez zakład ubezpieczeń wypłaty odszkodowań.
Minimalna suma gwarancyjna ubezpieczenia OC, w okresie nie dłuższym niż 12 miesięcy, wynosi równowartość w złotych 1 300 380 euro w odniesieniu do jednego zdarzenia, którego skutki są objęte umową ubezpieczenia OC, oraz 1 924 560 euro w odniesieniu do wszystkich takich zdarzeń. Równowartość w złotych wyrażonych w euro kwot, przelicza się według średniego kursu euro ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski po raz pierwszy w roku, w którym umowa ubezpieczenia OC została zawarta.
Ubezpieczenia OC brokerów nie będą zawierać agenci. Ubezpieczenia dla nich przygotowują same zakłady ubezpieczeniowe, gdyż zezwala na to ustawa o dystrybucji ubezpieczeń: "Ograniczenie... nie dotyczy: umowy ubezpieczenia, na podstawie której broker reasekuracyjny jest ubezpieczonym lub ubezpieczającym..." (art.30 ust.4 pkt.1). Są to ubezpieczenia często skomplikowane, wymagające wielu uzgodnień oraz dodatkowej ochrony i wielkości sum gwarancyjnych dostosowanych do realnych potrzeb oraz wielkości i zakresu jego działania.
dr Stanisław Kuta
Doradca Zarządu
Alwis&Secura
