Ubezpieczenie domu – zakres ochrony i wyłączenia

Ubezpieczenie domów jest historycznie najstarszym ubezpieczeniem, posiada najbogatsze tradycje ubezpieczeniowe i sięga do początków XIX wieku, do tzw. porządków ogniowych i dalej ubezpieczeń budynków od ognia. Jest to też dobrowolne ubezpieczenie najbardziej popularne, gdyż ponad 80% domów w Polsce jest ubezpieczonych. Są to ubezpieczenia klasycznie dobrowolne, obowiązkowe ubezpieczenia budynków w gospodarstwie rolnym oraz ubezpieczenia jakby wymuszone głównie poprzez banki przy udzielaniu kredytów na ich budowę.

Obecny kształt ubezpieczeń mieszkaniowych (domów i mieszkań) uległ znacznym zmianom w okresie ostatnich lat. Ryzyko podstawowe, jakim był najpierw ogień, później powódź zostały rozbudowane o kolejne ryzyka: inne żywioły, kradzież, ochronę mienia ruchomego w budynku, budynki gospodarcze itd. Dziś są to już dostępne pakiety ubezpieczeniowe zawierające nawet dziesiątki rozszerzeń, zawsze zawierające ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej z tytułu posiadania mienia oraz funkcjonowania rodziny.

W tym materiale omówię tylko ubezpieczenie domów, oddzielnie przedstawię ubezpieczenie mieszkań, które mają swoją specyfikę. Zwracam także uwagę, że ten materiał jest poglądowy, oparty na analizie kilkunastu ogólnych warunków ubezpieczenia domów, z którymi współpracuje Alwis&Secura.  Jest to, więc uogólnienie wielu problemów i poszczególne zakłady ubezpieczeń mogą mieć trochu inne rozwiązania.  Dlatego zawierając ubezpieczenie domu należy zawsze bazować na ogólnych warunkach ubezpieczenia konkretnych ZU, które zarekomendował Wam agent na podstawie przeprowadzonej analizy potrzeb i zagrożeń. On pomoże Wam porównać poszczególne ubezpieczenia i wyjaśni zawiłości i różnice np. w zakresie ochrony ubezpieczeniowej.

Dlaczego ubezpieczamy domy?

Domy są szczególnymi składnikami majątku każdej osoby, każdej rodziny. Z domem wiąże się bezpieczeństwo rodziny i „aura miru domowego”. Dom jest centrum wszystkich spraw życiowych, takim „gniazdem domowym” zapewniającym sobie i bliskim „dach nad głową”, którego posiadanie jest faktycznie podstawowym warunkiem ludzkiej egzystencji. Dlatego powinien być on zawsze dobrze, bardzo dobrze ubezpieczony, od wszystkich ryzyk, jakie mogą mu zagrażać. Dzisiejsze warunki ubezpieczenia pozwalają dobrać optymalne warunki zabezpieczenia i nie tylko wysokość składki powinna decydować o wyborze rodzaju i wariantu ubezpieczenia.  Zachodzące zmiany klimatyczne, będą przynosić – co już widzimy – nowe, do tej pory rzadko spotykane ryzyka: powodzi, podtopień, obsuwisk, wichur, opadów śniegu i gradu itp. Wszystkie te ryzyka można i trzeba ubezpieczać, nawet jeśli dzisiaj praktycznie u nas nie występują.

Tak więc ubezpieczenia domu należą do grupy ubezpieczeń dobrowolnych, których adresatem są głównie osoby fizyczne (ale nie tylko) posiadające określone prawo majątkowe związane z ubezpieczaną nieruchomością. Zgodnie z artykułem 821 kodeksu cywilnego (Kc) przedmiotem ubezpieczenia majątkowego może być każdy interes (majątek), który da się wycenić w pieniądzu i nie jest sprzeczny z prawem.

Dom jest przedmiotem ubezpieczenia, spełniającym powyższe kryteria i możemy go ubezpieczyć, jeśli jest:

1. Własnością ubezpieczonego (art. 140 Kc).
2. W użytkowaniu wieczystym przez ubezpieczającego (art.233 Kc).
3. W posiadaniu, na podstawie umowy cywilnoprawnej lub innego tytułu prawnego (użytkowanie, służebność, zastaw, spółdzielcze prawo do domu lub hipoteka – art. 244 Kc).

Tak więc ubezpieczający dom, zawsze powinien posiadać tytuł prawny do jego posiadania lub użytkowania. Faktu tego nie sprawdza ubezpieczyciel, zakładając, że zgłaszająca się osoba z potrzebą ubezpieczenia domu, taki tytuł posiada.

Ubezpieczenie domu - zakres ochrony ubezpieczeniowej

Do przeszłości już przeszły czasy, kiedy zakresem ochrony obejmowano tylko sam budynek, później także jego elementy stałe oraz ruchomości domowe. Dziś przedmiotem ubezpieczenia mogą być wszystkie elementy z nim związane, znajdujące się na działce, na której dom się znajduje.

Przedmiotem ubezpieczenia mogą być:

• Sam dom i wszystkie jego elementy stałe i wykończeniowe.
• Dom w budowie. Po zakończeniu budowy i oddaniu do użytku u kilku ubezpieczycieli dom automatycznie przechodzi, jako ubezpieczony z ostatnią sumą ubezpieczenia z budowy, jako wartością ubezpieczenia. U niektórych ubezpieczycieli fakt zakończenia budowy należy zgłaszać. Praktycznie zawsze lepiej zgłosić i zawrzeć ubezpieczenie domu oraz wszystkich innych jego elementów.
• Dom letniskowy. Zawsze należy zwracać uwagę na szczególne warunki ubezpieczenia domu letniskowego.
• Budynek gospodarczy, także w budowie na tej samej działce co dom mieszkalny lub na działce z domkiem letniskowym.
• Lokal gospodarczy znajdujący się w tym samym budynku (garaż, podręczny warsztat).
• Elementy działki – często nazywane budowlami - takie jak np.: ogrodzenia, bramy, urządzenia rekreacyjne, altany i zadaszenia, baseny, systemy oświetleniowe, ścieżki, podjazdy a nawet nasadzenia itd.
• Ruchomości domowe znajdujące się w domu i budynku gospodarczym.
• Przedmioty wartościowe.
• Mienie na tarasie i w ogrodzie.
• Przedmioty szklane (oszklenia ogrodów zimowych, tarasów i podobnych).
• Materiały budowlane podczas trwania budowy.

Podobnie traktowany jest sprzęt sportowy, rehabilitacyjny itd., wypożyczony (niebędący własnością ubezpieczającego). Zawsze należy to sprawdzić w OWU, i dopytać agenta. To ważne, bo sprzęt taki jest często drogi i wypożyczający wymaga lub zaleca jego ubezpieczenie.

Czy każdy dom, w którym mieszkamy możemy ubezpieczyć?

Ubezpieczyciele stawiają także wymagania związane w zakwalifikowaniem domu do „domu mieszkalnego”. Nie może nim być np. dom posiadający kilkanaście mieszkań.

Z reguły przyjęte jest, że dom mieszkalny może mieć wydzielone najwyżej 4 samodzielne mieszkania. Jeśli jest w nim prowadzona działalność gospodarcza (własna lub na wynajem) to nie może to być więcej niż 2 samodzielne lokale i powierzchnia ich nie może przekraczać 50 procent powierzchni użytkowej. Oczywiście fakt taki musi być zgłoszony przed ubezpieczeniem i oznaczony w polisie. Ubezpieczenie obejmuje tylko budynek wraz ze stałymi elementami i nie obejmuje wyposażenia i urządzeń służących do prowadzenia działalności gospodarczej. Takie same zasady obowiązują przy ubezpieczanych wraz z domem budynkach gospodarczych. 

Trzeba także pamiętać, że jeśli dom należy do kilku współwłaścicieli to można objąć ochroną ubezpieczeniową również udział ubezpieczonego w częściach wspólnych np. proporcjonalnie do każdego mieszkania.

Jeśli budynek, także budynek gospodarczy nie spełnia wymogów „domu mieszkalnego” określonych w OWU to należy go ubezpieczyć polisą od ognia i innych zdarzeń losowych zgodnie z procedurami i wymogami danego zakładu ubezpieczeniowego.

Czego nie obejmuje ubezpieczenie domu?

Przepisy ubezpieczeniowe – głównie OWU - określają także, jakie przedmioty nie mogą być ubezpieczone w ramach ubezpieczenia domów mieszkalnych.  Z zasady są to:

• Budynki opuszczone i nie zamieszkałe, tzw. pustostany. W niektórych OWU mamy uszczegółowienie, że nie zamieszkałe np. ponad 3 miesiące.
• Budynki, które z powodu stanu technicznego nie nadają się do zamieszkania. Chodzi o budynki, które nie spełniają zasad bezpieczeństwa konstrukcji, bezpieczeństwa pożarowego lub użytkowania, wymogów higienicznych i zdrowotnych. W żadnym przypadku nie można ubezpieczyć domu przeznaczonego do rozbiórki.  Wyłączenie to nie dotyczy – za zgodą ubezpieczyciela – takich budynków, które są w odbudowie i remoncie.
• Obiekty budowlane i domy letniskowe na terenie ogródków działkowych. Jednak niektórzy ubezpieczyciele dopuszczają możliwość ich ubezpieczenia na szczególnych zasadach.
• Obiekty budowlane, które nie są połączone na trwałe z gruntem (kioski, pawilony, barakowozy itd.) czyli nie spełniają ustawowej definicji domu.
• Pokrycia namiotowe, tymczasowe zadaszenia, namioty, tunele foliowe, powłoki pneumatyczne, parasole, tymczasowe obiekty budowlane (baraki i szopy) oraz u niektórych ubezpieczycieli także garaże metalowe.
• Wolno stojące obiekty oszklone, jeśli nie ubezpieczono ich w ramach ubezpieczenia „Przedmiotów szklanych”, Mienia na tarasie lub w ogrodzie”.

Oddzielne wyłączenia dotyczą także ubezpieczenia rzeczy ruchomych w ramach ubezpieczenia domu mieszkalnego.  Najczęściej dotyczą one:

• Przedmiotów wartościowych: wartości pieniężnych, biżuterii, sprzętu audiowizualnego, komputerowego, fotograficznego, optycznego, innego sprzętu i wyposażenia elektronicznego oraz instrumentów muzycznych i dokumentów.  Nie są one objęte ochroną ubezpieczeniową, jeśli są przechowywane w budynkach gospodarczych, lokalach gospodarczych na zabudowanych balkonach liggiach i tarasach oraz w domkach letniskowych.  Przechowywane w budynkach, są ubezpieczone ale ubezpieczyciele określają limity kwotowe odpowiedzialności dla poszczególnych grup tego mienia i szczególne wymogi zabezpieczenia. Limity te można podwyższać indywidualnie, za podwyższoną składką.
• Wszelkich materiałów opałowych i paliw.
• Pojazdów, które podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej, bo najczęściej posiadają możliwość oddzielnego ubezpieczenia AC.
• Strat finansowych, które mogły powstać na skutek utraty haseł, tokenów, różnego rodzaju kodów dostępu np. do kont lub usług bankowych i podobnych. Dotyczy to także danych zapisanych na wszelkiego rodzaju nośnikach danych, strat niematerialnych, utraconych zysków oraz nośników np. cieczy, gazu czy prądu.

Oczywiście wyłączenia te mogą być u różnych ubezpieczycieli inne, lub inne zasady (ograniczenia lub rozszerzenia) ubezpieczenia.

                                                                                                               (cdn.)

dr Stanisław Kuta
Doradca Zarządu
Alwis&Secura