Usługi płatnicze w Unii Europejskiej i Polsce.
Dynamiczne zmiany w rozwoju gospodarczym kraju spowodowały także zmiany w zakresie funkcjonowania rynku usług płatniczych. Skończył się okres "monopolu banków" na obsługę usług płatniczych i dopuszczone zostały inne podmioty do realizacji tych usług. Podstawą regulacji całego rynku usług płatniczych na terenie Inii Europejskiej jest Dyrektywa 2007/64/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 listopada 2007 r. w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego. Jej celem było przede wszystkim otwarcie rynku finansowego na nowe podmioty, tak aby umożliwić podmiotom innym niż banki świadczenie usług płatniczych. Dyrektywa ta określa rodzaje prowadzonych usług finansowych (w załączniku) oraz wprowadza minimalne zabezpieczenia i nadzór nad nimi w celu zapewnienia użytkownikom korzystającym z tych usług pełnego bezpieczeństwa obrotu finansowego. Wcześniej działalność w zakresie świadczenia usług finansowych - także w Polsce - była prowadzona na zasadzie swobody działalności gospodarczej. Oczywiście ze względu na bezpieczeństwo, istniał wymóg uzyskania i posiadania zezwolenia na świadczenia tych usług lub przy określonym węższym zakresie świadczenia tych usług (np. głównie przyjmowania wpłat) bez konieczności uzyskiwania zezwolenia a tylko na podstawie wpisu do rejestru prowadzonego przez Komisje Nadzoru Finansowego.
Do polskiego prawa przepisy powyższej Dyrektywy zostały wdrożone ustawą z dnia 19 sierpnia 2011 roku o usługach płatniczych (Dz. U. z 2020 r. poz. 794, 1639). Ustawa ta była wielokrotnie zmieniana i modyfikowana np. największa, ustawą z dnia 10 maja 2018 roku o zmianie ustawy o usługach płatniczych oraz niektórych innych ustaw". Ustawa wprowadziła zasadę, że usługi płatnicze mogą być wykonywane jedynie przez dostawców usług płatniczych, tzn.: przez banki (tradycyjnie) oraz inne instytucje płatnicze, instytucje pieniądza elektronicznego oraz biura usług płatniczych. Poza bankami każda taka instytucja musi uzyskać zezwolenie na prowadzenie takiej działalności z KNF w formie krajowej instytucji płatniczej lub wpisu do rejestru usług płatniczych jako biuro usług płatniczych. Szczegółowe i bardzo złożone przepisy tej ustawy regulują wszystkie zagadnienia ich założenia i funkcjonowania w tm także bezpieczeństwa i zabezpieczeń finansowych. Dla Biur Usług Płatniczych jest to obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej.
Jak pracują biura usług płatniczych.
W praktyce wiele osób nie zna zasad funkcjonowania biur usług płatniczych zwanych potocznie "punktami opłat". Takie punkty prowadzi także Alwis&Secura w biurach ubezpieczeń prowadzonych przez OFWCA. Ustawa (ta z 10 maja 2018 roku) pozwala na takie działania - prowadzenia punktów wraz z prowadzeniem innej działalności - a w naszym przypadku świetnie się to uzupełnia. W biurach ubezpieczeń, zwłaszcza jednoosobowych zawsze jest osoba, która obsługuje punkt przyjmowania opłat. Biuro ubezpieczeń jest więc zawsze otwarte, przyjmuje wszystkich klientów, ułatwia kontakt z OFWCA. Sam agent może być u klientów, załatwiać inne sprawy, uczestniczyć w szkoleniach bez obawy, że jego biuro jest zamknięte, nie przyjmuje klientów.
Tak jak wspomniałem już powyżej, prowadzenie biur usług płatniczych jest działalnością regulowaną, a to oznacza, że wymaga uzyskania wpisu do prowadzonego przez KNF rejestru dostawców usług płatniczych w postaci tzw. Małej Instytucji Płatniczej (MIP). MIP mogą wykonywać swoją działalność wyłącznie w Polsce, a wielkość ich obrotu realizowanego w ciągu miesiąca nie może przekroczyć 1,5 mln Euro. Wprowadzając takie zmiany ustawodawca uznał, że MIP mogą być atrakcyjną formą prowadzenia działalności przez podmioty dopiero rozpoczynające działalność na rynku usług płatniczych, w szczególności z tzw. sektora FinTech, tj. z tej części rynku finansowego, która dostarcza usługi i rozwiązania wykorzystujące najnowocześniejsze technologie, takie jak sztuczna inteligencja, automatyczne doradztwo czy analizy dużych baz danych.
Każde biuro (punkt) usług płatniczych ma nadany swój indywidualny numer identyfikacyjny, który powinien być udostępniany klientom np. poprzez zamieszczanie go na pieczątce potwierdzającej przyjęcie wpłaty. To także gwarancja, że taki punkt działa legalnie, zgodnie z najwyższymi standardami i obowiązującym prawem. Bo dla klienta zawsze najważniejsza jest szybka realizacja przelewu - wpłaty oraz bezpieczeństwo tej wpłaty. Ustawa o usługach płatniczych precyzyjnie reguluje działalność punktów opłat i między innymi określa, że transakcja płatnicza realizowana w punkcie usług płatniczych na terenie kraju musi być zrealizowana w ciągu dwóch dni. W punktach prowadzonych przez Alwisa jest to w zasadzie następny dzień roboczy po dokonaniu płatności. Trzeba podkreślić, że to, co powinno cechować każde dobre biuro usług płatniczych to pełna odpowiedzialność za prawidłowe wykonanie usługi, wysoka jakość obsługi klienta i dostosowanie do jego potrzeb np. godzinami świadczenia usługi. Oczywiście jak wszędzie tak i tu może zdarzyć pomyłka (nieprawidłowe konto, niewłaściwy opis czy nie pełna lub mylna kwota). W takich sytuacjach biuro usług płatniczych zawsze ponosi pełną odpowiedzialność za nieprawidłowe wykonanie usługi. Obowiązkowym działaniem jest szybka reakcja na każdą zgłoszoną reklamację oraz naprawienie popełnionego błędu np. poprzez ponowne poprawne wykonanie usługi i zwrot wszystkich poniesionych faktycznych kosztów, które klient poniósł w związku z błędem biura usług płatniczych. Koszty te powinny być udokumentowane i mogą obejmować np. naliczone odsetki za nieterminową wpłatę. Dla zabezpieczenia bezpieczeństwa i poprawności świadczenia usług każde biuro musi posiadać (od 24 stycznia 2012 roku) obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej.
Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej biur usług płatniczych.
Podstawą prawną tego ubezpieczenia jest Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 18 kwietnia 2012 roku w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia biur usług płatniczych wymaganego w związku ze świadczeniem usług płatniczych w związku z wykonywaniem transakcji płatniczych wynikających z ustawy o świadczeniu usług płatniczych (Dz. U. z 2014 r. poz. 873, 1309). Wydane ono zostało na podstawie delegacji ustawowej wynikającej z art. 125 ust. 9 ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 roku o usługach płatniczych.
Ubezpieczenie to jest przeznaczone dla biur i osób świadczących usługi płatnicze, nie tylko związane z przyjmowaniem wpłat, ale także innymi usługami: dokonywaniu wypłat gotówki, dokonywaniu transakcji płatniczych takich jak przelewy, zlecenia stałe, polecenia zapłaty oraz prowadzeniu operacji instrumentami płatniczymi. Czyli usługami, które mogą prowadzić biura usług płatniczych jako Małe Instytucje Płatnicze.
Zakres ochrony, ujęty w Rozporządzeniu Ministra Finansów wynika z ustawy o usługach płatniczych i obejmuje:
- Odpowiedzialność biura za szkodę powstałą w związku z niemożnością wykonania usług płatniczych (transakcji płatniczych).
- Wszystkie szkody zgłoszone w okresie ubezpieczenia, a nie tylko powstałe w okresie ubezpieczenia. Czyli obejmuje ochronę wsteczną i obejmuje wszystkie szkody zgłoszone w okresie obowiązywania polisy niezależnie od tego, kiedy powstały. Dodatkowo okres odpowiedzialności został wydłużony do 180 dni po upływie daty okresu ochrony ubezpieczeniowej.
- Szkody wyrządzone przez biuro, osoby nim zarządzające i osoby, którymi się posługuje przy wykonywaniu swojej działalności.
- Szkody wyrządzone umyślnie lub w wyniku rażącego niedbalstwa.
- Zwrot wpłat wniesionych przez klientów wynikających z umowy o świadczenie usług płatniczych w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań wobec klienta do wysokości dokonanych wpłat.
- Ubezpieczenie nie obejmuje pokrycia żadnych kar umownych i administracyjnych oraz strat powstałych wskutek działań wojennych, stanu wojennego, rozruchów, zamieszek oraz aktów terroru.
Suma gwarancyjna ubezpieczenia jest wyliczana od obrotu, czyli całej kwoty wszystkich transakcji w ciągu ostatnich 12 miesięcy i wynosi ona 0,6% od wielkości obrotu. Przy umowach dłuższych niż rok istnieją specjalne mechanizmy zwiększania sumy gwarancyjnej za każdy kolejny miesiąc ubezpieczenia. Przy biurach nowych suma gwarancyjna jest ustalana w oparciu o opracowany program działalności i plan finansowy. Niektórzy ubezpieczyciele w takich sytuacjach zakładają automatyczne zwiększanie sumy gwarancyjnej do faktycznie występującego obrotu i rozliczają składkę za ubezpieczenie po jego zakończeniu. Składki za ubezpieczenie nie są wysokie i np. przy obrocie biura 5 mln złotych wynoszą około 900 -1200 złotych.
Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej biura usług płatniczych musi być zawarte na jeden dzień wcześniej przed rozpoczęciem świadczenia usług płatniczych. Ubezpieczenia te prowadzi większość polskich ubezpieczycieli. Ubezpieczenie nie jest skomplikowane pod względem merytorycznym. Krajowe instytucje płatnicze, posiadające sieć biur usług płatniczych (agentów) negocjują często z ubezpieczycielami warunki ubezpieczeń i wysokości składek dla swoich biur.
Ubezpieczenie to, nie jest czysto zawodowym ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej, ale obejmuje ochroną osoby zarządzające biurami i zatrudnione w tych biurach. Jest także obowiązkowe, zabezpiecza roszczenia klientów i moim zdaniem kwalifikuje się do zaliczenia do tej grupy ubezpieczeń.
dr Stanisław Kuta
Doradca Zarządu
Alwis&Secura
