Kadra zarządzające przedsiębiorstwem stanowią jego nieodłączną część. W zależności od firmy tacy pracownicy wykonują rozmaite zadania, przy czym zawsze są one związane z podwyższoną odpowiedzialnością. Aby uniknąć przykrych konsekwencji za źle podjęte decyzje, menedżerowie i prezesi powinni rozważyć ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej członków zarządu i kadry kierowniczo menedżerskiej. Czyli ubezpieczenie D&O - Directors and Officers liability insurance. To polisa odpowiedzialności cywilnej, która chroni członków zarządu, rady nadzorczej i innych osób pełniących funkcje kierownicze w spółkach przed skutkami finansowymi roszczeń wynikających z ich decyzji i działań w trakcie pełnienia funkcji. Ubezpieczenie to pokrywa koszty obrony, odszkodowania i inne wydatki związane z roszczeniami, które mogą być skierowane przeciwko nim zarówno przez spółkę, jak i osoby trzecie, takie jak akcjonariusze, kontrahenci czy pracownicy.
Czym jest polisa D&O i dlaczego warto ją mieć?
Ubezpieczenie D&O to polisa dotycząca odpowiedzialności cywilnej szeroko rozumianej kadry zarządzającej. Jej podstawowym celem jest udzielenie zabezpieczenia na wypadek roszczeń osób trzecich za szkody wyrządzone im przez prezesów, dyrektorów lub menedżerów przedsiębiorstw. W rzeczywistości jest to ubezpieczenie o charakterze majątkowym, które pojawia się najczęściej wśród członków zarządów spółek kapitałowych. Choć nie ma ograniczeń co do wielkości podmiotu, który chciałby zawrzeć polisę D&O, to jednak pojawia się ona najczęściej wśród średnich i dużych przedsiębiorców. Oczywiście małe i mikroprzedsiębiorstwa nie są wyłączone z możliwości zawarcia ubezpieczenia D&O, jednak w Polsce nie jest to tak popularne, jak np. w innych państwach Unii Europejskiej. Na chwilę obecną omawiane ubezpieczenie jest wykorzystywane głównie przez członków zarządu spółek publicznych i spółek prowadzących działalność o charakterze typowo gospodarczym i finansowym. W ostatnim czasie obserwujemy wzrost zainteresowania tym ubezpieczeniem podmiotów mniejszych: spółek, zarządów spółdzielni np. mieszkaniowych, zarządów wspólnot mieszkaniowych, różnych fundacji, klubów, podmiotów leczniczych, kół łowieckich, instytutów naukowych i różnego rodzaju stowarzyszeń, np. izb lekarskich, izb gospodarczych i zawodowych itd. Te podmioty ubezpieczane są w większości za pośrednictwem agentów/OFWCA. Stąd pojawia się także więcej pytań o to ubezpieczenie. Z praktyki wiem, że niektórzy dystrybutorzy unikają ich, twierdząc że nie mają ich w swoim portfelu. A powinny one stanowić także ważny element przeprowadzanego rozpoznania potrzeb (APK) dla takiej kadry, przy innych ubezpieczeniach.
Polisa D&O nie jest ubezpieczeniem obowiązkowym, tak jak ma to miejsce np. w przypadku ubezpieczenia OC ppm. Tutaj także mówimy o ubezpieczeniu od odpowiedzialności cywilnej, jednak jest ono całkowicie dobrowolne. I powinno ono wejść do stałych elementów ubezpieczania takich podmiotów. Coraz częściej organy założycielskie, rady nadzorcze, wymagają od kadr kierowniczych takiego ubezpieczenia.
Zakres polisy D&O – co obejmuje, a czego nie?
Wiemy już, że ubezpieczenie D&O chroni przed odpowiedzialnością cywilną za błędy popełnione przez kadrę zarządzającą przedsiębiorstwa. Co jednak wchodzi w zakres takiej polisy? Nie uchroni ona na pewno przed odpowiedzialnością karną, ponieważ żadne ubezpieczenie nie ma takiej mocy. Jak każde ubezpieczenie, tak i ta polisa ubezpieczeniowa, może mieć zróżnicowany zakres ochrony. Tak naprawdę decydujące znaczenie ma tutaj wola ubezpieczonego oraz jego możliwości finansowe. Szerszy zakres ochrony gwarantowanej przez D&O to oczywiście wyższa składka ubezpieczeniowa, ale także wyższa suma odszkodowawcza, jeśli dojdzie do powstania szkody wskutek działania kadry zarządzającej.
D&O może działać w przypadku szkody powstałej zarówno wskutek działania, jak i zaniechania ubezpieczonego. Ten drugi przypadek zachodzi najczęściej, gdy członek kadry zarządzającej nie wykonuje w terminie obowiązków ustawowych lub wcześniej ustalonych uzgodnień – np. nie zostaje złożone sprawozdanie finansowe spółki albo zapomni się o zawarciu obiecanej umowy z kontrahentem. Polisa D&O w swoim podstawowym zakresie powinna chronić przede wszystkim podczas wykonywania przez kadrę zarządzającą zadań o charakterze prawnie obowiązkowym. Innymi słowy, chodzi tutaj o ochronę przy podejmowaniu decyzji wymaganych prawem, tj. wykonywania obowiązków wynikających wprost z przepisów lub zawartych umów. Przykładem niech będzie art. 293 Kodeksu spółek handlowych, zgodnie z którym członek zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidator odpowiada wobec spółki za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami umowy spółki, chyba że nie ponosi winy. Członek zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidator nie narusza obowiązku dołożenia staranności wynikającej z zawodowego charakteru swojej działalności, jeżeli postępując w sposób lojalny wobec spółki, działa w granicach uzasadnionego ryzyka gospodarczego, w tym na podstawie informacji, analiz i opinii, które powinny być w danych okolicznościach uwzględnione przy dokonywaniu starannej oceny.
Zakres podmiotowy polisy D&O
Jeśli chodzi o zakres podmiotowy polisy D&O, to nie ma przeszkód, aby objąć nim tylko część kadry zarządzającej. W praktyce decydując się na wykupienie D&O, lepiej zrobić to dla wszystkich członków kadry firmowej, ponieważ z reguły współdziałają oni przy podejmowaniu decyzji ważnych dla przedsiębiorstwa. Ubezpieczenie może dotyczyć kadry zarządzającej wymienionej z imienia i nazwiska (zwłaszcza jeśli ubezpieczamy wybrane osoby), jak również opisanej w sposób ogólny. W tym drugim przypadku dotyczy każdego, kto obejmie funkcje zarządzające w tym podmiocie.
D&O dotyczy tylko kadry zarządzającej, a więc osób, których zadaniem jest kierowanie firmą i podejmowanie kluczowych decyzji dla jej rozwoju. Natomiast ubezpieczenie to nie dotyczy szeregowych pracowników. Takie osoby mogą być objęte polisą innego rodzaju albo w ogóle pozostawać poza jakimkolwiek ubezpieczeniem. W przypadku spółek kapitałowych polisa ubezpieczeniowa jest zawierana przez spółkę jako odrębny podmiot działający na rynku, ale ubezpieczenie obejmuje tylko kadrę zarządzającą spółką. W przypadku występowania grup biznesowych i spółek zależnych, D&O może obejmować swym zakresem kadry zarządzające ze wszystkich powiązanych ze sobą podmiotów, najczęściej wymienianych z nazwiska i imienia lub określenia stanowisk.
Najczęstsze wyłączenia w ubezpieczeniu D&O.
Jak w każdym ubezpieczeniu tak i tu występują wyłączenia określone w OWU tego ubezpieczenia. Pomimo że polisa D&O może dotyczyć wielu różnych czynności podejmowanych przez członków kadry zarządzającej, to jednak występują w nich pewne ważne ograniczenia, różne u wybranych ubezpieczycieli. Podstawowym było już jedno wspomniane na samym początku – ubezpieczenie nie ochroni kadry kierowniczej przed odpowiedzialnością karną za popełnione przestępstwa.
Także czyny zakwalifikowane jako oszustwo lub bezprawne wzbogacenie się kosztem innej osoby także nie są co do zasady, chronione przez D&O. Generalnie, jeśli ubezpieczony wyrządzi szkodę, która ma związek z oszustwem, polisa nie pokryje powstałych strat. Sprawca będzie odpowiadał za swoje działania lub zaniechania osobiście, nierzadko całym swoim majątkiem osobistym. Nie wyklucza to także odpowiedzialności karnej.
Wyłączenia odpowiedzialności dotyczą wielu innych zasad powszechnie występujących w innych ubezpieczeniach. Dlatego zawsze przy wykonywaniu APK, należy na nie zwracać szczególną uwagę.
Ile kosztuje spokój kadry zarządzającej?
Ubezpieczenia te można zawierać u kilku ubezpieczycieli i mogą zawierać je agenci/OFWCA. Wbrew pozorom nie są to drogie polisy, gdyż średnia składka roczna w sektorze MŚP za ten typ ubezpieczenia oscyluje w przedziale 2–10 tys. zł, a wartość prywatnego majątku osób zarządzających, który można stracić w wyniku roszczeń za błędy w zarządzaniu i nadzorze nad takimi podmiotami, jest warty o wiele więcej niż koszt polisy. Składka zależy od wielu czynników i nie można jej określić ogólnie, tylko po wprowadzeniu danych do systemu danego ZU. Z praktyki wiem że oscyluje ona najczęściej w okolicach od 1 200 do 3 500 złotych za rok ubezpieczenia.
Reasumując.
Ubezpieczenie D&O to polisa ubezpieczeniowa stosowana dla ochrony członków kadry zarządzającej przedsiębiorstwem, innym podmiotem, przed ich odpowiedzialnością za szkodę wyrządzoną podmiotom trzecim. D&O nie jest obowiązkowe i może być zawierane także na pewien ściśle ustalony okres, najczęściej roczny. Polisa nie ochroni jednak przed odpowiedzialnością karną czy za szkody wyrządzone przed dniem zawarcia ubezpieczenia.
