Co roku w Polsce wydawanych jest kilkanaście, a może nawet kilkadziesiąt tysięcy stron nowego prawa w tym w większości prawa podatkowego. Ta ogromna liczba zmian, sprawia wszystkim podatnikom, oraz przede wszystkim przedsiębiorcom i innym profesjonalnym uczestnikom rynku wiele problemów. Zgodnie z obowiązującą doktryną nie można uchronić się przed negatywnymi konsekwencjami nie stosowania, złego stosowania lub nieznajomością prawa. Ale ryzyka te można minimalizować, korzystając z usług profesjonalnego doradztwa podatkowego dla firm oraz osób fizycznych.
Kto może świadczyć usługi doradztwa podatkowego?
Od dnia 10 sierpnia 2014 r., kiedy weszła w życie ustawa z 9 maja 2014 r. o ułatwieniu dostępu do wykonywania niektórych zawodów regulowanych (Dz. U. z 2014 r. poz. 768), zwaną drugą ustawą deregulacyjną, czynności doradztwa podatkowego mogą wykonywać:
- Tzw. podmioty uprawnione, którymi zgodnie z przepisami ustawy o doradztwie podatkowym z dnia 5 lipca 1996 roku (Dz. U. z 2011 r. poz.213, tekst jednolity) są doradcy podatkowi, adwokaci, radcowie prawni oraz w ograniczonym zakresie także biegli rewidenci.
- Inne podmioty, które mają kompetencje co do zasady niezastrzeżone do w/w podmiotów uprawnionych
Czynnościami doradztwa podatkowego, które nie są zastrzeżone do wyłącznej kompetencji tzw. podmiotów uprawnionych w ustawie o doradztwie podatkowym są:
- Prowadzenie, w imieniu i na rzecz podatników, płatników i inkasentów: ksiąg rachunkowych, ksiąg podatkowych oraz innych ewidencji do celów podatkowych. Czyli to, co robią wszystkie biura rachunkowe bez względu na formę prawną, ale tylko dla swoich klientów.
- Sporządzanie w imieniu i na rzecz podatników, płatników i inkasentów deklaracji podatkowych oraz udzielanie im wszelkiej pomocy w tym zakresie. Podmioty prowadzące taką działalność nie muszą spełniać szczególnych warunków, ale muszą posiadać wiedzę i praktykę z zakresu rachunkowości, księgowości co określają inne przepisy. Dodatkowe warunki muszą spełniać jedynie te podmioty, które prowadzą księgi rachunkowe. W obecnym stanie prawnym działalność ta mieści się zakresie doradztwa podatkowego. W oparciu o przepisy ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2013 r., poz. 330, tekst jednolity) działalność w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych mogą wykonywać przedsiębiorcy pod warunkiem, że czynności z tego zakresu będą wykonywane przez osoby, które spełnią warunki określone w tej ustawie. Podmioty prowadzące biura rachunkowe nie muszą posiadać obowiązkowego ubezpieczenia OC, natomiast muszą już je posiadać podmioty prowadzące księgi rachunkowe. O tym ubezpieczeniu w kolejnym artykule.
Czynności doradztwa podatkowego zastrzeżone wyłącznie dla podmiotów uprawnionych to:
- Udzielanie podatnikom, płatnikom i inkasentom, na ich zlecenie lub na ich rzecz, porad, opinii i wyjaśnień z zakresu ich obowiązków podatkowych i celnych oraz w sprawach egzekucji administracyjnej związanej z tymi obowiązkami. Czyli działanie na podstawie pełnomocnictwa klientów.
- Reprezentowanie podatników, płatników i inkasentów w postępowaniu przed organami administracji publicznej i w zakresie sądowej kontroli decyzji, postanowień i innych aktów administracyjnych w sprawach wymienionych w punkcie powyżej.
Doradztwo podatkowe
Czynności doradcy podatkowego mogą - zgodnie z ustawą - wykonywać tylko podmioty wpisane na listę doradców podatkowych prowadzoną przez Krajową Rade Doradców Podatkowych. Są to głównie osoby fizyczne wykonujące doradztwo, ale wpis taki muszą uzyskać także osoby prawne np. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Nie wystarczy tylko zarejestrowanie osób fizycznych z tej spółki, także sama spółka prowadząca taką działalność musi uzyskać odrębny wpis na listę. I musi spełniać szereg dodatkowych warunków: np. większość członków zarządu spółki musi być doradcami, większość głosów zgromadzeniu wspólników oraz w organach nadzoru musi przypadać doradcom podatkowym, w spółce akcyjnej występują tylko akcje imienne a zbycie udziałów lub akcji wymaga zawsze zgody zarządu spółki.
Osoba fizyczna zgodnie z artykułem 6 ustawy o doradztwie podatkowym musi spełnić wszystkie warunki w niej wymienione, aby uzyskać wpis na listę. Między innymi: posiadać pełną zdolność do czynności prawnych i korzystania z praw publicznych, posiadać wyższe wykształcenie, odbyć 6-miesięczną praktykę zawodową, złożyć z wynikiem pozytywnym egzamin na doradcę podatkowego oraz mieć nieskazitelny charakter i cechy gwarantujące prawidłowe wykonywanie tego zawodu. Wniosek o wpis na listę należy złożyć do 3 lat od momentu zdania egzaminu. Nie muszą odbywać praktyki i zdawać egzaminu osoby posiadające tytuł doktora habilitowanego nauk prawnych lub ekonomicznych w zakresie prawa finansowego, lub finansów.
Osoby zagraniczne - z państw Unii Europejskiej - posiadające uznane w Polsce kwalifikacje do wykonywania doradcy podatkowego uzyskują wpis na listę po złożeniu wniosku w terminie roku od uznania tych kwalifikacji. Czasowe wykonywanie takich czynności wymaga wpisu na listę usług transgranicznych, zgodnie z odrębnymi przepisami.
Bardzo ważne znaczenie ma praktyka zawodowa, która ma na celu zapoznanie kandydata na doradcę podatkowego z wykonywaniem czynności doradztwa podatkowego. Odbywa się ją zawsze po zdaniu egzaminu u wyznaczonych doradców podatkowych lub w spółkach doradztwa podatkowego. Musi ona trwać 6 miesięcy i odbywa się ją w wymiarze 8 godzin w tygodniu. Z obowiązku tego może zostać zwolniony kandydat, który wykonywał czynności doradztwa podatkowego co najmniej przez 6 miesięcy w jednym z państw członkowskich Unii Europejskiej, lub w państwie członkowskim Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym.
Czym jest więc doradztwo podatkowe? Zgodnie z ustawą o doradztwie podatkowym, czynności doradztwa obejmują: udzielanie potrzebującym podmiotom (podatnikom, płatnikom) pomocy, wyjaśnień i opinii dotyczących ich obowiązków podatkowych i celnych oraz pomocy w zakresie egzekucji administracyjnej. Czynności te obejmują także prowadzenie dla nich ksiąg rachunkowych i ewidencji dla celów podatkowych. Od 2020 roku do czynności tych należy także wykonywanie niezależnego audytu funkcji podatkowej. Czyli jest to profesjonale doradztwo dla przedsiębiorców, jak również zwykłych obywateli, jak odnaleźć się w ogromnej ilości przepisów i ochronić swoje interesy przed uszczupleniem wynikającym z nałożonych kar lub zapłacenia nie zawsze koniecznych podatków. Ale to także ich ochrona przed prawnymi skutkami przewidzianymi dla podatników, płatników w prawie, za niedopełnienie bardzo wielu obowiązków podatkowych i celnych.
Doradcy podatkowi muszą przestrzegać wszystkich zasad i przepisów ograniczających wykonywanie zawodu. Nie mogą naruszać reguł niezależności, bezstronności i etyki zawodowej. Są zobowiązani do zachowania tajemnicy zawodowej w zakresie informacji zebranych w toku wykonywania czynności zawodowych. Przez 5 lat - nie licząc roku powstania - muszą przechowywać kopie wydanych opinii, audytu, wystąpień w imieniu klienta w sprawach podatkowych, a także o udzielonych poradach. Nie mogą pracować na etacie w firmie, której doradzają, ale także prowadzić spraw podmiotów firm, w których pracowali lub które wcześniej kontrolowali, lub wydawali decyzje administracyjne. Okres takiego zakazu to minimum 3 lata.
Dynamiczny rozwój gospodarki rynkowej, nowe zasady obrotu gospodarczo-prawnego wykształciły bardzo duże zapotrzebowanie na usługi w zakresie doradztwa podatkowego dla firm. Chodzi przede wszystkim o audyt podatkowy firm, szkolenia dla kadry kierowniczej i zarządzającej, oraz reprezentację firm przed organami skarbowo celnymi i sądami administracyjnymi. Bardzo ważne jest także wsparcie firm przy zgłaszaniu zastrzeżeń i wyjaśnień do protokołów z kontroli, zgłaszanie zarzutów odnośnie do stwierdzonych nieprawidłowości np. dotyczących rozliczeń podatków (PIT, CIT) czy podatku VAT. Wprowadzane coraz to nowe dodatkowe obowiązki wymagają specjalistycznej pomocy np. w zakresie sporządzania deklaracji podatkowych za pomocą plików JPK,raportowania na temat beneficjentów rzeczywistych, tworzenia schematów podatkowych czy ustalania cen transferowych. Skutki źle przyjętych rozwiązań i rozliczeń podatkowych mogą być bardzo groźne finansowo dla firm (nałożone kary) , prowadzić nawet do upadłości lub likwidacji firmy. Stąd konieczna jest pomoc specjalistyczna doradców podatkowych, którzy pomogą rozwiązać problemy oraz zaproponują działania optymalizacyjne korzystne dla firmy. Firmy mogą zlecić doradcom podatkowym stałą obsługę swojej działalności lub działania jednorazowe według potrzeb np. na podstawie umowę cywilno-prawną. Doradcy podatkowi bardzo często przygotowują audyty stanu firmy przed przejęciem lub fuzją, przed przystąpieniem do skomplikowanych przetargów, kupnem lub sprzedażą nieruchomości, tworzeniem grup kapitałowych lub nawiązywaniem tylko współpracy. Nie bez znaczenia są także nowe regulacje prawne Unii Europejskiej, które muszą być w Polsce wdrożone oraz współpraca międzynarodowa podmiotów gospodarczych. Dlatego naturalną potrzebą w dzisiejszych realiach obrotu gospodarczo prawnego jest korzystanie stałe lub doraźne z usług wysoko specjalistycznych kancelarii doradczych. I co ważne mogą z nich korzystać wielkie, międzynarodowe podmioty, jak również małe i średnie firmy oraz osoby fizyczne.
Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej
Doradca podatkowy zgodnie z ustawą o doradztwie podatkowym z dnia 5 lipca 1996 roku (Dz. U. z 2011 r. poz. 213, art. 43, 44 i 46) podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu OC przy wykonywaniu czynności doradztwa podatkowego. W tym ubezpieczeniu ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłaty odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, względem których odpowiedzialność za szkody ponosi ubezpieczony albo osoba, na której rzecz zostanie zawarta umowa ubezpieczenia. Obowiązek ubezpieczenia OC ciąży na doradcy podatkowym wykonującym zawód we własnym imieniu i na własny rachunek oraz tych doradcach, którzy są uczestnikami spółek niemających osobowości prawnych. Obowiązek taki posiadają także podmioty prawne uprawnione do wykonywania doradztwa podatkowego wpisane na listę doradców i one ponoszą odpowiedzialność za zatrudnionych doradców. Adwokaci i radcowie prawni, zatrudniający doradców podatkowych mają także obowiązek ich ubezpieczenia w zakresie odpowiedzialności cywilnej (art. 45 ustawy).
Zakres ochrony ubezpieczeniowej został szczegółowo określony w Rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 4 grudnia 2003 roku w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej podmiotów wykonujących doradztwo podatkowe (Dz. U z 2003 r. Poz. 2065). Precyzuje ono, że ubezpieczeniem objęta jest odpowiedzialność doradcy za szkody wyrządzone w następstwie działania lub zaniechania ubezpieczonego podczas wykonywania czynności doradcy podatkowego w okresie trwania umowy ubezpieczenia. Czynności te zostały określone w artykule 2 ustawy o doradztwie podatkowym i obejmują one:
- Udzielanie podatnikom, płatnikom i inkasentom, na ich zlecenie lub na ich rzecz, porad, opinii i wyjaśnień z zakresu ich obowiązków podatkowych.
- Powadzenie w ich imieniu i na ich rzecz ksiąg podatkowych i innych ewidencji do celów podatkowych oraz udzielaniu im pomocy w tym zakresie.
- Sporządzanie w imieniu i na rzecz osób trzecich zeznań i deklaracji podatkowych lub udzielaniu im pomocy w tym zakresie.
- Występowanie w postępowaniu w zakresie sądowej kontroli decyzji administracyjnej.
- Podobnie jak w innych ubezpieczeniach odpowiedzialności zawodowej odpowiedzialność cywilna nie obejmuje szkód: w stosunku do osób bliskich, po skreśleniu z listy doradców, powstałych wskutek działań wojennych i podobnych oraz polegających na zapłacie kar umownych. Odpowiedzialność i ubezpieczenie obejmują więc wszystkie szkody powstałe w wyniku działania lub zaniechania ubezpieczonego doradcy i nie ma możliwości umownego ograniczenia tej odpowiedzialności.
Minimalna suma gwarancyjna w tym ubezpieczeniu została ustalona bardzo niskim poziomie 10 000 Euro. Stąd ubezpieczyciele - w ich mieniu dystrybutorzy ubezpieczeń - prawie zawsze proponują ubezpieczenie dodatkowe (nadwyżkowe) na dużo wyższe sumy gwarancyjne, ale w ramach tego rozporządzenia. Ubezpieczenie jest wymagane jeden dzień wcześniej przed rozpoczęciem wykonywania doradztwa. Ubezpieczenie działa na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, a za dodatkową składką zakres ochrony ubezpieczeniowej może być rozszerzony na państwa Unii Europejskiej. Składka ubezpieczeniowa jest ustalana indywidualnie, a jej wysokość zależy od: wysokości sumy gwarancyjnej, rocznej wartości przychodu ubezpieczonego, stażu ubezpieczeniowego i szkodliwości oraz zakresu terytorialnego.
Jak już wspomniano, obowiązkowe ubezpieczenie OC obejmuje tylko czynności doradztwa podatkowego. Dlatego doradca może się dodatkowo się ubezpieczyć - ubezpieczenie uzupełniające - np. jeśli doradca wykonuje usługi inne niż podatkowe zobowiązania publiczne; w innej dziedzinie np. działalności szkoleniowej, dydaktycznej, wydawniczej, świadczeniu usług rzeczoznawczych, usług związanych z ubezpieczeniami społecznymi i zdrowotnymi itd. Ubezpieczeniem uzupełniającym jest także ubezpieczenie karnoskarbowe, które obejmuje dodatkowe koszty poniesione przez doradcę np. koszty ochrony prawnej, koszty sądowe itd. Szczegółów tych ubezpieczeń, włączanych klauzul, należy szukać u konkretnych ubezpieczycieli w trakcie przygotowania ubezpieczenia w oparciu o przeprowadzone rozpoznanie potrzeb klienta.
Występujący w naszym kraju brak stabilności systemu podatkowego, ciągle zmiany w prawie podatkowym powodują, że działalność doradców podatkowych obciążona jest coraz większym ryzykiem i związaną z tym odpowiedzialnością. To potwierdza, że obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej jest w pełni uzasadnione. A że to ubezpieczenie nie zawsze pokrywa wszystkie występujące ryzyka, konieczne są jego rozszerzenia, ubezpieczenia nadwyżkowe oraz inne związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. O tym wszystkim muszą pamiętać dystrybutorzy przygotowujący to ubezpieczenie. Krajowa Rada Doradców Podatkowych posiada zawartą Umowę Generalną z jednym z ubezpieczycieli, gdzie jej członkowie - także w formie elektronicznej - mogą zawrzeć ubezpieczenie obowiązkowe. Ale ubezpieczenia rozszerzające, nadwyżkowe, uzupełniające wymagają jednak często kontaktu z dobrym doradcą, dystrybutorem ubezpieczeń. Takie osoby są w Alwis&Secura.
dr Stanisław Kuta
Doradca Zarządu
Alwis&Secura
