Jeśli mamy święta, to zawsze występują także problemy oraz pytania. Ty razem dotyczą one odpowiedzialności za szkody na cmentarzach. Kto odpowiada i na jakich zasadach?
Odpowiedź jest także prosta, bo odpowiedzialność za szkody wyrządzone, powstałe na cmentarzach, odpowiada się na zasadach ogólnych. Zgodnie z artykułem 415 Kodeksu cywilnego "Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia". Oznacza to, że osoba, która umyślnie lub nieumyślnie spowoduje szkodę swoim zawinionym działaniem lub zaniechaniem, musi ją naprawić. To podstawowy przepis Kodeksu cywilnego (KC) regulujący odpowiedzialność deliktową i wina może przyjąć postać winy umyślnej lub nieumyślnej. Prawo opiera się więc na zasadzie winy i aby uzyskać odszkodowanie, poszkodowany musi udowodnić winę sprawcy. Czyli , przepis ten dotyczy szkód wyrządzonych na skutek czynów niedozwolonych (deliktów), a także działań lub zaniechań, które doprowadziły do powstania szkody na cmentarzu.
Jakie to mogą być szkody ?
Do najczęstszych szkód w praktyce należą:
- Szkody wyrządzone przez pojazdy poruszające się po cmentarzu. Mogą to być pojazdy zarządców cmentarzy, firm budowlanych wykonujących usługi lub osób postronnych. Wtedy poszkodowany korzysta z obowiązkowego OC posiadacza pojazdu mechanicznego (OC ppm) sprawcy zdarzenia. Jeśli nie jest to pojazd rejestrowany, a posiadający napęd silnikowy (małe koparki, wózki, zamiatarki, polewaczki itd), to także odszkodowanie z tego samego - ale dobrowolnego - ubezpieczenia sprawcy. Bo wszystkie takie maszyny i urządzenia posiadające silniki - po ostatnich zmianach prawa - mają obowiązek posiadania takiego ubezpieczenia OC. Jeśli użytkownik nie posiada ubezpieczenia odpowiada osobiście na zasadach wyżej opisanych.
- Wyrządzone przez firmy pracujące na terenie cmentarza, polegające na zniszczeniu innego nagrobka na skutek nieodpowiedniego posadowienia budowanego przez nie nagrobka czy zabezpieczenie terenu prac budowlanych. Wtedy odszkodowania (naprawienia szkody) można dochodzić od sprawcy lub z OC tych podmiotów.
- Wynikające z działania lub zaniechania zarządcy cmentarza, np. w przypadku, gdy nagrobek zostanie zniszczony przez upadające drzewo rosnące na jego terenie lub jego konar, a nie było one należycie pielęgnowane czy zabezpieczone. Wtedy trzeba korzystać z OC zarządcy cmentarza. Dotyczy to wszystkich przypadków uszkodzenia mienia z winy lub zaniechania administracji cmentarza np. zapadania się ziemi, zawalenia murów, ogrodzeń, zabezpieczeń itd. Ale uwaga nie dotyczy to zdarzeń losowych (deszcz, grad, huragan, powodzie) jeśli nie było winy administracji w zabezpieczeniu, pielęgnowaniu drzew i roślin.
- Wynikające z winy innych osób np. zawalenia się sąsiedniego nagrobka w przypadku braku konserwacji – tu można korzystać z OC w życiu prywatnym właściciela takiego zaniedbanego nagrobka.
- Szkody spowodowane przez osoby w mieniu na wskutek kradzieży, dewastacji itd. To zawsze odpowiedzialność karna oraz cywilna na zasadach ogólnych.
- Szkody poniesione przez osoby na wskutek przewrócenia się, poślizgnięcia i podobnych zdarzeń, na nierównym, nieośnieżonym, czy pokrytym śliskimi liśćmi chodniku. Wówczas np. zadośćuczynienie za ból i cierpienie, zwrot kosztów leczenia i rehabilitacji złamanej ręki czy nogi, czy też utracone zarobki, może pokrywać ubezpieczyciel odpowiedzialności cywilnej zarządcy cmentarza. Przy czym tak będzie tylko w sytuacji, gdy wykażemy winę zarządcy w postaci zaniedbania obowiązków w zakresie utrzymania bezpieczeństwa i infrastruktury na terenie cmentarza
Problemem podstawowym jest zawsze znalezienie, ustalenie sprawcy szkody. Nie wszystkie przypadki są jednoznacznie jasne, wskazujące sprawcę. Niektóre można ustalić szybko np. uszkodzenie nagrobku przez drzewo lub konar, przewrócenie się muru lub sąsiedniego nagrobka. Inne np. ustalenie pojazdu,który uszkodził nagrobek są trudne. Ale jeśli znamy np. okres (dzień, dwa ...) wyrządzenia szkody to jest to możliwe. Pojazdy mogą wjeżdżać na teren cmentarza (także inne maszyny) za zgodą administracji i są zawsze rejestrowane (rodzaj pojazdu, nr rejestracyjny, miejsce dojazdu i wykonywania prac). Organy prowadzące postępowania wyjaśniające są w stanie to ustalić.
Ubezpieczenie nagrobków.
A jak zabezpieczyć swoje mienie? W wielu przypadkach nagrobki mają dużą wartość i właściciele zainteresowani są ich ubezpieczeniem. I dziś jest to już możliwe u kilku ubezpieczycieli. Najprostszą formą ubezpieczenia nagrobka jest powiązanie jego ochrony z ubezpieczeniem nieruchomości, np. mieszkania, domu czy budynków gospodarstwa rolnego. Ochronę taką wprowadza się poprzez dołączenie odrębnej klauzuli "Ubezpieczenie nagrobków" i opłacenie dodatkowej składki. Istnieje także możliwość samodzielnego ubezpieczenia nagrobków jako odrębnego ubezpieczenia.
Zakres ubezpieczenia.
Przygotowując takie ubezpieczenie należy zawsze zapoznać klienta (APK) z zakresem ubezpieczenia oraz wyłączeniami. Najczęściej ubezpieczenie takie zadziała w przypadku wystąpienia ryzyk takich jak: powódź, pożar, silny wiatr (huragan), deszcz nawalny, uderzenie pioruna, trzęsienie ziemi, uderzenie pojazdu mechanicznego, upadek statku powietrznego czy upadek drzew i ich konarów lub masztów. Obejmuje też często kradzież zwykłą lub dewastację nagrobka. Zakresy te bywają różne u poszczególnych ubezpieczycieli.
Wyłączenia
Natomiast najczęściej, z ochrony wyłączone są szkody wynikające z osuwania się i zapadania ziemi, zabrudzenia czy zanieczyszczenia nagrobka woskiem, sadzą lub dymem, skutki naturalnego starzenia się lub degradacji materiału, kradzież elementów dekoracyjnych nieprzymocowanych trwale do nagrobka, np. wieńców, zniczy lub wazonów. Ubezpieczyciele nie pokrywają też często, - nie wszyscy - szkód wyrządzonych przez podmioty prowadzące działalność, np. przez kamieniarzy, firmy pogrzebowe itd.
Suma ubezpieczenia
Przy zawieraniu umowy ubezpieczenia (przez klauzulę lub samodzielnie) należy określić sumę ubezpieczenia nagrobka, która powinna odzwierciedlać jego realną wartość, najlepiej odtworzeniową. Niektórzy ubezpieczyciele, szczególnie przy wprowadzeniu ryzyka poprzez włączenie klauzuli, stosują limity SU, np. 50, 100 ... 200, 250 tysięcy złotych. W wypadku szczególnie wartościowo cennych nagrobków oraz zabytkowych nagrobków do określenia sumy ubezpieczenia może być potrzebna wycena przeprowadzona przez rzeczoznawcę.
Zgłoszenie szkody.
Jak już wspomniałem, "prawo opiera się na zasadzie winy i aby uzyskać odszkodowanie, poszkodowany musi udowodnić winę sprawcy". Stąd musi zgromadzić odpowiednią dokumentację bo przy zgłoszeniu szkody trzeba będzie przedstawić dowody: np. zdjęcia, zeznania świadków, wskazujące, przez kogo i kiedy zostały wyrządzone te szkody. Dlatego trzeba posiadać dokumenty poświadczające szkodę i jej wysokość. Jeśli istnieją przesłanki że popełniono przestępstwo, zawsze należy powiadomić Policję oraz administrację cmentarza. Administracja może pomóc w zebraniu potrzebnych dokumentów, udostępnić posiadane dane (np. o wjeździe pojazdów i wykonywanych pracach) zapisy z codziennych przeglądów stanu cmentarza itd. Trzeba zawsze wykonać zdjęcia, zebrać dane świadków (np. np. przewrócenia się na nierównej alejce), wykonać szczegółowe szkice i opisy. Zresztą tak, jak przy innych szkodach.
